حسین عیوضلو در گفتگو با خبرنگار اگزیم نیوز با اذعان به اینکه بانکداری اسلامی به آن شکلی که مورد انتظار بوده در کشور به لحاظ قانونی و اجرایی تا به حال مطرح نشده است، گفت: نوآوری ما بعد از انقلاب ما این بود که در نظام بانکداری روابط حقوقی را از ربا پاک کردیم؛ در واقع عقود بانکی اسلامی را جایگزین عقود بَدوی کردیم که نتیجه آن بانکداری بدون ربا بود، حال آنکه بانکداری اسلامی ماهیت گسترده‌تری دارد و از بحث مطرح شده وسیع تر است.
وی تصریح کرد: از بعد نظری نظری بحثهای مختلفی در اینباره انجام شده اما به لحاظ قانونی و اجرایی به سمت بانکداری اسلامی حرکت نکرده ایم. آنچه انجام شده است بانکداری بدون رباست.
عیوضلو با اشاره به اینکه بانکداری اسلامی تمایل دارد کل نظام بانکداری و نظام پولی را بر اساس اصول و مبادی اسلامی تنظیم کند، گفت: ربا یکی از موازین و اصول اسلامی است، غیر از ربا اصول و موازین و معیارهای دیگر هم داریم مانند ظالمانه نبودن، کارآمد بودن ،غرری نبودن، قمار نبودن، و پرهیز از محرمات در معاملات، لذا، اصول و موازین اسلامی گسترده‌تر از موضوع ربا باید رعایت شود، ربا یکی از اصول و موازین است.
این استاد دانشگاه اظهار داشت : در بانکداری اسلامی همه این عوامل و جنبه‌ها دیده می‌شود و در عین حال به عنوان یک نظام اسلامی مورد توجه است و منحصر به اعمال تغییرات در نظام بانکداری ربوی نیست.
وی در ادامه به تشریح نظر شهید صدر در خصوص تضاد میان نظام بانکداری اسلامی و بانکداری مرسوم پرداخت و بیان داشت: شهید صدر در اینباره معتقد است ما با دو تضاد روبرو هستیم که باید حل شوند یکی از تضادها این است که نظامات بانکداری ربوی هستند، دیگری اینکه نظام بانکداری مبتنی بر نظامهای سرمایه‌داری است؛ نسخه بانکداری بدون ربا که ایشان پیشنهاد داده نشان داده که تضاد اول قابل حل است یعنی به این صورت که روابط حقوقی و قراردادهای بانکی (عقود) را به نحوی تنظیم کنیم که ربا در آن نباشد، به این ترتیب ، اصطلاحات در روابط حقوقی انجام می‌شود، اما تضاد دیگر از بین نمی رودکه نظام موجود اقتصادی نظام سرمایه‌داری است، یعنی نظام اقتصادی مبتنی بر نظام سرمایه‌داری از بین نمی‌رود که یک تضاد و تناقض جدی است. حالا در نظام جمهوری اسلامی ایران تاکنون که پیش رفتیم به این موضوع دوم پرداخته نشده، یعنی هیچ گونه اصلاحات سیستمی مورد توجه نبوده، در واقع اصلاحات نهایتا در حد عملیات بانکداری بوده اما اصلاحات در نظام پولی و بانکی انجام نشده است، که یک جنبه دیگری از مباحث اسلامی است که در مقالات و کارهای پژوهشی به آن پرداخته ام در واقع تمرکز من روی آن قسمت از بحث است که باید کل نظام پولی و بانکی اسلامی شود، بوده است و بانکداری اسلامی نیز به این موضوع دوم توجه دارد، یعنی اصلاحات در نظامهای اقتصادی، نظامات پولی و بانکی و اقتصادی.
وی در پاسخ به این سوال که از نظر شما آیا نظام بانکی ما ربوی است با خیر؟ گفت:
ظاهر قضیه چون ظاهر عقود را رعایت می‌کنند می‌شود گفت به نحوی سعی شده نظام بانکداری گرفتار ربا نشود، اما چون این کار باید درون یک نظام و یک سیستم انجام شود، و آن سیستم اصلاح نشده است، عملکرد ربوی می‌شود. در واقع اینکار یک مقدمات و پیش زمینه‌هایی دارد که در صورت فراهم آمدن آنها خروجی ربوی نیست. مثلاً شما اوراق چاپ می‌کنید، اوراق خزانه در جنبه‌های دیگر، یک مقدماتی دارد، یعنی هر اوراقی را بخواهیم تحت عنوان اوراق اسلامی، بورس و جاهای دیگر به کار بگیریم، یک پیش شرطهایی دارد، آن پیش شرطها باید رعایت شود، وقتی آن پیش شرطها توجه نشود، خروجی نمی‌تواند اسلامی باشد.
مدیر گروه اقتصادی و سیاسی دانشگاه امام صادق(ع) دلیل مقاومت نظام بانکی در برابر تعیین نرخ سود به عنوان یکی از ساز و کارهای مهم بانکداری اسلامی، گفت: واقعیت این است که تعیین نرخ سود باید از بخش حقیقی اقتصاد نتیجه شود، اگر نرخ سود از بخش واقعی اقتصاد اسلامی نباشد، نرخ سود اسلامی نبوده و حلال نیست و لذا مورد تأئید ما نیست. این موضوع یک پیش‌زمینه است، در واقع عملیات بانکداری و عملیات کل نظام پولی و بانکی باید مبتنی بر بخش واقعی اقتصاد باشد، یعنی در بخش واقعی اقتصاد یعنی بخش کالا و خدمات باید بازدهی‌هایی داشته باشیم که بر اساس آن نرخ سود تعیین شود،اگر چنین رویه ای شکل بگیرد آنوقت ما می‌توانیم بگوییم سود حاصله مشروع است؛ ولی وقتی پیش شرطها رعایت نشده، به کار گیری اوراق مالی، اوراق خزانه و اوراق بین بانکی به دلیل عدم رعایت پیش شرطها نمی تواند خروجی اسلامی داشته باشد؛ وقتی می‌خواهید اوراق چاپ کنید باید قبل از آن ضمیمه و پرونده ای از موضوع را داشته باشید که عملیات واقعی خرید و فروش در کجا انجام شده است. اما دیده می شود که در فرایند چاپ اوراق این موضوع مورد توجه قرار نمی گیرد.
به گفته حسین عیوضلو ما در این بخش عمیقاً کار کرده‌ایم، تعارضات حقوقی در مسیر بانکدری بدون ربا رفع شده که البته با قانون بانکداری ما تعارض دارد و اجرایی نیست؛ وی افزود : بحثی که که من تحت عنوان بانکداری اسلامی مطرح می‌کنم اصلاحات نهادی و ساختاری بر اساس موازین اسلام است و آن نکته مرحوم شهید صدر که "باید نظام را از نظام سرمایه‌داری به نظام اسلامی سوق بدهیم"در این بحث لحاظ شده است واقعیت این است که محتوا وجود دارد، پژوهشها انجام شده، مقالات مرتبط منتشر و نقد شده اند و برای استقرار آن تنها نیازمند عزم جدی، عنایت و توجه به این موضوع هستیم.
نظر شما